دلیریوم چیست ؟ دلیریوم یا روان‌آشفتگی، یک اختلال جدی در عملکرد ذهنی است که هوشیاری افراد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. این وضعیت باعث آشفتگی فکری و کاهش توانایی هوشیاری در محیط پیرامون فرد می‌شود. با توجه به اهمیت تشخیص و درمان به موقع، دلیریوم به‌طور قابل توجهی قابل درمان است. در ادامه به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان این اختلال می‌پردازیم.
بیماری دلیریوم
دلیریوم یک اختلال روانی است که علائم آن شامل از دست دادن هوشیاری، آشفتگی، سردرگمی، توهم و دیگر علائم مشابه است. این وضعیت به‌طور معمول به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و علت آن معمولا به تغییراتی در ساختار مغز برمی‌گردد که ممکن است ناشی از بیماری‌ها، جراحی‌ها، تغییرات متابولیکی، عوارض دارویی، عفونت‌ها، مسمومیت‌ها، ترک اعتیاد و دیگر عوامل باشد.
تحقیقات نشان می‌دهد که دلیریوم بیشتر در افراد میانسال و سالمند رخ می‌دهد؛ زیرا که در این گروه سنی آسیب‌های مغزی بیشتری وجود دارد. با این حال، باید توجه داشت که این وضعیت مختص به این گروه سنی نیست و ممکن است در جوانان نیز رخ دهد.
از آنجایی که تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند، لازم است که افرادی که با این وضعیت مواجه می‌شوند، به‌سرعت تحت مراقبت پزشکی قرار گیرند. درمان این اختلال معمولا شامل مدیریت عوامل موجود، تنظیم داروها، و مراقبت‌های پزشکی مناسب است.
علائم دلیریوم
دلیریوم یک اختلال جدی در عملکرد ذهنی است که معمولاً با کاهش هوشیاری و آشفتگی فکری در فرد همراه است. این وضعیت می‌تواند در عرض چند ساعت یا چند روز شروع شود و ممکن است با نوسانات در طول روز و شدت‌های مختلف ظاهر شود. علائم دلیریوم می‌توانند شامل اختلالات شناختی، تغییرات رفتاری، اختلالات عاطفی، و تغییرات در خلق و شخصیت باشند.
اختلالات شناختی شامل ضعف حافظه، سردرگمی، دشواری در صحبت کردن، گفتن حرف‌های بی‌معنی، عدم درک گفتار دیگران، و اختلال در خواندن یا نوشتن می‌باشند.
تغییرات رفتاری شامل توهم، بی‌قراری، سراسیمگی، زود رنجی و خشم، ناله کردن، سکوت و گوشه‌گیری، و کندی حرکات می‌شوند.
اختلالات عاطفی ممکن است شامل اضطراب، ترس، افسردگی، احساس سرخوشی و شادمانی بی دلیل، و بی‌تفاوتی باشند.
تغییرات در خلق و شخصیت ممکن است شامل کاهش هوشیاری نسبت به محیط، ناتوانی در تمرکز، پرت شدن حواس به دلایل بی‌اهمیت، گوشه‌گیری، بی‌تحرکی و کم‌تحرکی باشند.
با توجه به شدت و تأثیرات این وضعیت بر روی زندگی فرد، تشخیص و درمان به موقع بسیار حیاتی است. درمان دلیریوم معمولاً شامل مدیریت عوامل موجود، تنظیم داروها، و مراقبت‌های پزشکی مناسب است. بنابراین، افراد مبتلا به این اختلال نیاز دارند که بلافاصله مراجعه به پزشک کنند تا از تأخیر در درمان جلوگیری شود و از عوارض جدی ممکنه جلوگیری شود.
انواع دلیریوم
دلیریوم به طور عمومی در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرد. برخی از این دسته‌بندی‌ها با نام‌های خاصی شناخته می‌شوند، از جمله دلیریوم آی سی یو و دلیریوم اختلال شناختی. اما دسته‌بندی علمی‌ترین برای این بیماری شامل موارد زیر است:
- دلیریوم هایپراکتیو (Hyperactive delirium): در دلیریوم هایپراکتیو، فرد معمولاً علائمی مانند بی‌قراری، تغییرات سریع خلق و خو، سراسیمگی، امتناع از مشارکت با دیگران و توهم دارد. افراد مبتلا به این نوع دلیریوم ممکن است بیشتر به رویدادها و محیط اطرافشان واکنش نشان دهند، اما این واکنش‌ها معمولاً نامناسب و گاهی حتی تهدیدآمیز است. آنها ممکن است بیش از حد هیجانی یا خشونت‌آمیز باشند و به دیگران آسیب برسانند. این افراد ممکن است همچنین احساسات پرتشانی داشته باشند و در تماس با محیط اطرافشان متمایل به گریز و مقاومت باشند.
- دلیریوم هیپواکتیو (Hypoactive delirium): در دلیریوم هیپواکتیو، فرد معمولاً با نشانه‌هایی مانند خواب‌آلودگی و گیجی، تمایل به خوابیدن، بی‌تحرکی و کاهش فعالیت همراه است. این افراد ممکن است کمتر به رویدادها و محیط اطرافشان واکنش نشان دهند و گاهی حتی احساس بی‌علاقگی و بی‌توجهی به اطراف خود داشته باشند. آنها معمولاً کمتر با دیگران تعامل می‌کنند و در برخی موارد ممکن است بطور کلی غرق در خود شوند و از ارتباط با محیط پیرامون خود انزوا کنند.
- دلیریوم خمری (Delirium tremens): دلیریوم خمری یا دلیریوم الکل برای افرادی رخ می‌دهد که مدت طولانی اعتیاد شدید به الکل یا مواد مخدر داشته و سعی در ترک آن دارند. علایم این نوع دلیریوم ممکن است شامل اضطراب شدید، ترس، تغییرات در وضعیت ذهنی، و حتی هلوسیناسیون‌های ویژه‌ای مانند لرزش‌های دست و پا باشد. این افراد معمولاً نیاز به مراقبت و درمان پزشکی فوری دارند تا از عواقب جدی مانند افت فشار خون و حتی شوک الکترولیتی جلوگیری شود.
- دلیریوم ترکیبی (Mixed delirium): دلیریوم ترکیبی بین هایپراکتیو و هیپواکتیو است و فرد ممکن است در طول روز برخی از علائم هر دو نوع را داشته باشد. این نوع دلیریوم معمولاً با چالش‌های بیشتر در تشخیص و مدیریت مواجه می‌شود، زیرا علائم مختلف و متفاوتی در این افراد دیده می‌شود که نیازمند یک رویکرد درمانی گوناگون است.
تشخیص بیماری دلیریوم
تشخیص بیماری دلیر یوم از طریق مشاهده علائم و نشانه‌های آن به صورت صد در صد قطعی نیست و نیاز به تست‌های تشخیصی بیشتر دارد. پزشک معمولاً از روش‌های زیر برای تشخیص دلیریوم استفاده می‌کند:
- آزمایش خون برای تشخیص دلیریوم: این آزمایش شامل بررسی سطوح مختلف مواد شیمیایی در خون است که می‌تواند نشان دهنده تغییرات در فشار خون، سطوح الکترولیت‌ها، آمونیاک، شاخص‌های التهابی و سایر علائم بیماری‌های زمینه‌ای باشد که ممکن است با دلیریوم همراه باشند. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت موجبات دلیریوم را شناسایی کند و برنامه درمانی مناسب را انتخاب کند.
- اسکن سر برای تشخیص دلیریوم: اسکن سر، از جمله CT scan یا MRI، می‌تواند به پزشک کمک کند تا هرگونه تغییرات ساختاری، توموری، خونریزی، یا انسداد عروق در مغز را تشخیص دهد که ممکن است باعث علائم دلیر یوم شده باشند. این اسکن‌ها ممکن است نشان دهنده آسیب‌های مغزی یا عوارض سایر بیماری‌هایی مانند سکته مغزی باشند که ممکن است دلیل دلیریوم باشند.
- آزمایش تیروئید: این آزمایش شامل بررسی سطوح هورمون‌های تیروئید در خون است. اختلالات در سطوح این هورمون‌ها ممکن است باعث اختلالات شناختی و روانی شود که ممکن است با دلیر یوم ارتباط داشته باشند. بررسی این سطوح می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت مرتبط با اختلالات تیروئید را شناسایی کرده و درمان مناسب را اعمال کند.
- آزمایش کبد: آزمایش کبد شامل بررسی عملکرد کبد و سطوح مختلف مواد شیمیایی در خون است. بررسی این آزمایش می‌تواند به شناسایی عوارض ناشی از مسمومیت‌ها یا اختلالات کبدی که ممکن است با دلیر یوم همراه باشند، کمک کند.
- رادیوگرافی قفسه سینه: رادیوگرافی قفسه سینه ممکن است برای ارزیابی وضعیت تنفسی و تشخیص عوارض تنفسی مرتبط با دلیریوم مفید باشد، به ویژه در مواردی که عفونت‌های تنفسی عامل دلیر یوم هستند. این آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کند تا علائم ناشی از عفونت‌های تنفسی مانند التهاب ریه یا سایر مشکلات تنفسی را شناسایی کرده و درمان مناسب را اعمال کند.
بهتر است هرگونه مشکلات و علائمی که نشاندهنده دلیر یوم باشند را با پزشک مشاوره کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب انجام شود.
چگونگی درمان دلیریوم
درمان دلیریوم اغلب شامل دو رویکرد اصلی است: مداخله در مشکل پزشکی زمینه‌ای که می‌تواند دلیریوم را ایجاد کند، و مدیریت علائم رفتاری و شناختی آن. در ابتدا، باید پزشک علت احتمالی دلیریوم را شناسایی کرده و اقدامات لازم را برای رفع آن انجام دهد. پس از این مرحله، رویکردهای درمانی متناسب با علت دلیریوم و افرادی که به آن مبتلا هستند، اعمال می‌شود. در زیر، به طور مفصل در مورد روش‌های مختلف درمان دلیریوم توضیح داده شده است:
1- درمان علت زمینه‌ای: اگر دلیریوم ناشی از یک عامل پزشکی مانند عفونت، آسم، تغییرات متابولیک، یا مصرف مواد مخدر و الکل باشد، اولین گام درمانی از رفع یا مداخله در این عامل است. به عنوان مثال، درمان با آنتی‌بیوتیک برای عفونت، مداخله تنفسی برای مشکلات تنفسی، یا مدیریت عوارض مربوط به مصرف مواد مخدر ممکن است لازم باشد.
2- مداخله‌های متعدد: درمان دلیریوم شامل مداخله‌های متعددی است که هدف آنها کنترل علائم و افزایش راحتی بیمار است. این مداخله‌ها شامل موارد زیر است:
مداخلاتی مانند استفاده از داروهای ضد درد یا روش‌های غیر دارویی برای کاهش درد و ناراحتی بیمار انجام می‌شود. ایجاد یک محیط آرام و استرس‌زدایی می‌تواند به بهبود علائم دلیریوم کمک کند. در صورت نیاز، افزایش فراهمی اکسیژن به بیمار ممکن است کمک کننده باشد. تزریق مایعات به بیمار برای جلوگیری از خشکی و تشدید علائم بیماری مفید است. اطمینان از مصرف غذاهای سالم و کافی برای افزایش انرژی و بهبود سلامتی بیمار مهم است. تنظیم سطوح الکترولیت‌ها و مواد شیمیایی مهم است تا عوارض مرتبط با اختلالات متابولیک کنترل شود. استفاده از تکنیک‌های آرام سازی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن می‌تواند به بهبود استرس و اضطراب بیمار کمک کند.
بسته به علت دلیر یوم، ممکن است برخی از داروها تجویز شده و برخی قطع شوند. مهم است که داروهای مورد استفاده برای بیمار مطابق با راهنمایی پزشک باشند.
در موارد شدیدتر، ممکن است از داروهای ضد روانپریشی برای کنترل علائم دلیر یوم استفاده شود. این داروها معمولاً توسط پزشکان تجویز می‌شوند و باید با دقت و زیر نظر پزشک مصرف شوند.
مشاوره با متخصصان روان‌شناسی و روانپزشکی نیز می‌تواند به بهبود علائم روانی و رفتاری بیمار کمک کند و فرآیند درمان دلیر یوم را تکمیل کند.
نتیجه گیری
درمان دلیریوم از طریق شناسایی و درمان علت زمینه‌ای آن، همراه با مدیریت اختلالات رفتاری، می‌تواند بهبودی موثری برای بیماران فراهم کند. این درمان شامل کنترل درد، کاهش استرس، بهبود اکسیژن رسانی، هیدراتاسیون، تغذیه مناسب، مدیریت الکترولیت‌ها و متابولیت‌ها، آرام‌سازی، مدیریت سطح داروها و ایجاد محیط آرام می‌شود. با توجه به وضعیت و نیازهای هر فرد، پزشک مربوطه می‌تواند برنامه درمانی مناسبی را تعیین کرده و مراقبت‌های لازم را فراهم کند. این اقدامات نه تنها به بهبود علائم دلیریوم کمک می‌کنند بلکه به کاهش مشکلات اجتماعی و خلقی بیمار نیز کمک می‌کنند، در نتیجه تاثیر مثبتی بر کیفیت زندگی او خواهند داشت.