پارگی دیسک کمر – دلایل ، علائم و روش های درمان این عارضه چه هستند ؟مهره های ستون فقرات انسان که هر کدام از این مهره ها توسط صفحه ای با نام دیسک از مهره دیگر جدا می شوند . این دیسک های بین مهره ای به شکل حلقه هستند و دور هسته مرکزی را می پوشانند ، که نقش حیاتی در حرکت و انعطاف پذیری ستون فقرات دارند . دیسک ها به عنوان ضربه گیر بین مهره ها عمل می کنند و از سایش مهره ها به یکدیگر جلوگیری می کنند.
پارگی دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات انسان از ۲۶ مهره تشکیل شده است که این مهره‌ها، استخوان‌های بزرگ ستون فقرات هستند. هر یک از این مهره‌ها توسط صفحه‌ای با نام دیسک از مهره دیگر جدا می‌شود. دیسک‌های بین مهره‌ای نقش بسیار مهمی در حرکت و انعطاف‌پذیری ستون فقرات دارند. این دیسک‌ها به شکل حلقه‌ای هستند و دور هسته مرکزی را می‌پوشانند. دیسک‌ها به عنوان بالشتک‌هایی عمل می‌کنند که ضربات و فشارهای وارده بر ستون فقرات را جذب کرده و به توزیع یکنواخت فشار کمک می‌کنند.
پارگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که حلقه دیسک بنا به دلایلی مانند فشار بیش از حد، آسیب یا فرسودگی، شکاف بردارد و محتویات هسته مرکزی از آن بیرون بیاید. این شرایط به عنوان پارگی دیسک، فتق دیسک یا لغزش دیسک کمر شناخته می‌شود. پارگی دیسک می‌تواند به اعصاب اطراف نخاع فشار وارد کند، که این امر موجب درد شدید و مشکلات عصبی می‌شود. این درد معمولاً در ناحیه پایینی کمر احساس می‌شود و ممکن است به پشت ساق پا نیز کشیده شود. این نوع درد به درد سیاتیک معروف است.
علت های پارگی دیسک کمر
پارگی دیسک کمر به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که مهم‌ترین آن‌ها شامل ضعف عضلات پشتی، بارز شدن دیسک، جابجایی یا ضربه مستقیم، فشار طولانی مدت و رفتارهای نادرست در برخورد با اشیاء سنگین است. این مشکل معمولاً در سنین بالا رخ می‌دهد و از دهه سوم زندگی آغاز می‌شود. شایع‌ترین سن ابتلا به پارگی دیسک کمر بین ۳۵ تا ۵۰ سالگی است. در برخی موارد نادر، این مشکل در سنین حدود ۲۰ سال نیز دیده شده است که به آن دیسک جوانی گفته می‌شود. در این حالت، معمولاً مهره‌های بخش بالایی کمر، به جای مهره‌های پایینی، دچار آسیب می‌شوند که اغلب ناشی از ضربه است.
آسیب دیدگی
ضربه‌های ناگهانی می‌توانند یکی از علل اصلی پارگی دیسک کمر باشند. تصادفات رانندگی، زمین خوردن شدید، سقوط از ارتفاع و سایر ضربه‌های ناگهانی می‌توانند فشار زیادی به ستون فقرات وارد کنند. این فشار ممکن است به شکستگی مهره‌ها یا پارگی دیسک منجر شود. حتی ضربه‌های کوچک و مکرر نیز می‌توانند به مرور زمان باعث تضعیف دیسک‌ها و ایجاد پارگی شوند.
ایستادن یا نشستن نا صحیح
یکی از عوامل مهم در افزایش خطر پارگی دیسک کمر، عدم رعایت اصول صحیح نشستن و ایستادن است. بسیاری از افراد به دلیل نشستن‌های طولانی مدت بر روی صندلی‌های نامناسب یا نشستن با وضعیت ناصحیح، به دیسک‌های بین مهره‌ای فشار وارد می‌کنند. این فشار می‌تواند به مرور زمان باعث تضعیف بافت دیسک و پارگی آن شود. همچنین، ایستادن ناصحیح و بدون رعایت اصول صحیح می‌تواند به دیسک‌های کمر فشار وارد کند و خطر پارگی را افزایش دهد.
کهولت سن
با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای به تدریج مایع خود را از دست داده و خشک می‌شوند. این خشکی باعث کاهش انعطاف‌پذیری و ترک خوردن حلقه دیسک می‌شود. با گذر زمان، شکاف‌های کوچک روی دیسک به تدریج بزرگ‌تر شده و منجر به پارگی دیسک می‌شوند. فرآیند طبیعی پیر شدن باعث تغییرات دژنراتیو در دیسک‌های بین مهره‌ای می‌شود که این تغییرات باعث کاهش مقاومت و انعطاف‌پذیری دیسک‌ها در برابر فشار و ضربه می‌شوند.
فعالیت های سنگین
افرادی که به طور مداوم کارهای سنگین انجام می‌دهند، بافت دیسک کمرشان در درازمدت ضعیف می‌شود. بلند کردن اشیاء سنگین به روش نادرست و انجام فعالیت‌های بدنی شدید می‌تواند به دیسک‌ها فشار وارد کند و آن‌ها را ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر کند. همچنین، حرکات تکراری و نادرست می‌توانند به مرور زمان باعث فرسایش و پارگی دیسک‌ها شوند.
عوامل افزایش دهنده پارگی دیسک کمر
- استفاده نادرست از بدن : بلند کردن اشیاء سنگین به روش نادرست و انجام حرکات ناگهانی می‌تواند به دیسک‌های بین مهره‌ای فشار وارد کند و باعث پارگی آن‌ها شود. برای جلوگیری از این مشکل، باید از روش‌های صحیح بلند کردن اشیاء استفاده کرد و از انجام حرکات ناگهانی و غیرضروری خودداری کرد.
- وراثت : برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد مشکلات دیسک هستند و احتمال پارگی دیسک در آن‌ها بیشتر است. اگر در خانواده شما سابقه مشکلات دیسک وجود دارد، احتمال ابتلا به پارگی دیسک برای شما نیز بیشتر است.
- سیگار کشیدن : مصرف سیگار می‌تواند باعث کاهش جریان خون به دیسک‌ها شود و آن‌ها را ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر کند. نیکوتین موجود در سیگار باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به دیسک‌ها می‌شود و باعث تضعیف بافت دیسک و افزایش خطر پارگی آن می‌شود.
- چاقی : وزن اضافی بدن فشار بیشتری به دیسک‌های بین مهره‌ای وارد می‌کند و خطر پارگی دیسک را افزایش می‌دهد. افراد چاق به دلیل وزن زیاد، بیشتر در معرض پارگی دیسک کمر قرار دارند. کاهش وزن و حفظ وزن در محدوده سالم می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.
علائم پارگی دیسک کمر
پارگی دیسک کمر یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند تاثیرات جدی و ناخوشایندی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. افرادی که دچار پارگی دیسک می‌شوند، اغلب در ناحیه کمر خود احساس درد می‌کنند. این درد ممکن است در بخش بالایی یا پایینی کمر رخ دهد و گاهی اوقات به بخش‌های دیگر بدن نیز سرایت کند. درد کمر ممکن است به باسن و پاها نیز کشیده شود و حتی عملکرد روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
درد در ناحیه کمر
درد ناشی از پارگی دیسک کمر معمولاً در ناحیه کمر متمرکز است، اما ممکن است به بخش‌های دیگر بدن نیز منتقل شود. این درد می‌تواند به صورت درد مداوم یا متناوب باشد و ممکن است با حرکات خاصی تشدید شود. برخی افراد ممکن است درد شدیدی را تجربه کنند که به طور ناگهانی و بدون هشدار بروز می‌کند.
درد در پاها
افرادی که دچار پارگی دیسک کمر می‌شوند، اغلب در پاهای خود نیز درد را تجربه می‌کنند. این درد ممکن است به صورت تیر کشیدن، سوزش یا فشار در ناحیه‌های مختلف پاها حس شود. درد پا معمولاً از ناحیه باسن شروع شده و به پشت ران، ساق پا و حتی تا انگشتان پا ادامه پیدا می‌کند. این درد که به درد سیاتیک نیز معروف است، می‌تواند فعالیت‌های روزمره را دشوار کند و نیاز به استراحت و درمان داشته باشد.
احساس گزگز و بی حسی
یکی از علائم شایع پارگی دیسک کمر، احساس گزگز یا بی‌حسی در پاها است. این احساس ممکن است به صورت متناوب یا دائمی باشد و به مرور زمان تشدید شود. گزگز و بی‌حسی معمولاً در ناحیه‌هایی که تحت تاثیر عصب‌های فشرده قرار دارند، بیشتر احساس می‌شود. این علائم می‌توانند نشانه‌ای از فشردگی عصب‌ها به دلیل پارگی دیسک باشند.
تیر کشیدن بخش آسیب دیده
تیر کشیدن بخش آسیب‌دیده یکی دیگر از علائم رایج پارگی دیسک کمر است. این تیر کشیدن معمولاً به صورت ناگهانی و با شدت زیاد بروز می‌کند و می‌تواند فعالیت‌های روزمره فرد را مختل کند. تیر کشیدن معمولاً در ناحیه‌های مختلف کمر و پاها احساس می‌شود و می‌تواند نشانه‌ای از آسیب به عصب‌ها باشد.
اسپاسم یا گرفتگی عضلانی
پارگی دیسک کمر می‌تواند باعث اسپاسم یا گرفتگی عضلانی در ناحیه کمر و پاها شود. اسپاسم عضلانی به صورت انقباض ناگهانی و دردناک عضلات بروز می‌کند و ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد. این اسپاسم‌ها معمولاً با حرکت یا تغییر وضعیت بدن تشدید می‌شوند و نیاز به استراحت و درمان دارند.
فلج شدن پاها
یکی از علائم جدی و نگران‌کننده پارگی دیسک کمر، فلج شدن پاها است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که پارگی دیسک باعث فشردگی شدید عصب‌ها شود و عصب‌ها نتوانند به درستی عملکرد کنند. فلج شدن پاها می‌تواند به صورت کامل یا جزئی باشد و باعث ناتوانی در حرکت و کنترل پاها شود. این وضعیت نیاز به درمان فوری و مراقبت پزشکی دارد.
بی اختیاری ادرار و مدفوع
در موارد شدید پارگی دیسک کمر، ممکن است فرد دچار بی‌اختیاری ادرار و مدفوع شود. این حالت زمانی رخ می‌دهد که پارگی دیسک باعث آسیب جدی به عصب‌های کنترل‌کننده مثانه و روده شود. بی‌اختیاری ادرار و مدفوع می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت اضطراری و نیاز به مداخله فوری پزشکی باشد.
نکته مهم : عدم حضور علائم
نکته جالب این است که گاهی اوقات فرد دارای پارگی دیسک است اما هیچ‌یک از علائم عنوان شده را تجربه نمی‌کند. مواردی وجود دارد که فرد برای بررسی یک بیماری غیرمرتبط به پزشک مراجعه می‌کند و در عکس‌برداری رادیولوژی، پارگی دیسک کمر او تشخیص داده می‌شود. این نشان می‌دهد که همه افراد با پارگی دیسک الزاماً درد یا علائم واضحی ندارند و ممکن است بدون هیچ نشانه‌ای با این مشکل مواجه باشند.
روش های درمان پارگی دیسک کمر
درمان یا ترمیم دیسک کمر می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. این روش‌ها بر اساس شدت و نوع آسیب، علائم بیمار و شرایط کلی سلامتی او انتخاب می‌شوند. پزشک متخصص ابتدا بیمار را معاینه کرده، از علت درد و سابقه پزشکی او مطلع می‌شود. سپس با استفاده از ابزارهای تشخیصی مانند عکس رادیولوژی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی، ناحیه آسیب‌دیده را بررسی و شدت آسیب را برآورد می‌کند. بر این اساس، روش‌های درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهد. در ادامه به معرفی انواع روش‌های درمان پارگی دیسک کمر می‌پردازیم.
روش‌های غیرتهاجمی برای درمان پارگی دیسک کمر :
روش درمانی پارگی دیسک کمر بسته به علت بروز آن می‌تواند متفاوت باشد. در بسیاری از موارد می‌توان با رعایت چند نکته ساده و استفاده از روش‌های غیرتهاجمی، دیسک را به حالت اولیه بازگرداند. در این حالت، پزشک متخصص معمولاً توصیه‌های زیر را به بیمار ارائه می‌دهد و از درمان‌های ساده‌ای استفاده می‌کند.
- رژیم غذایی سالم :
استفاده از یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به کاهش التهاب و تقویت بافت‌های بدن کمک کند. مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، کلسیم، منیزیم و امگا-3 می‌تواند به بهبود وضعیت دیسک‌ها و کاهش درد کمک کند.
- انجام ورزش‌های نرم و کششی :
انجام ورزش‌های ملایم و کششی به منظور تقویت عضلات پشتی و شکمی و بهبود انعطاف‌پذیری ستون فقرات بسیار مفید است. این ورزش‌ها می‌توانند فشار وارده بر دیسک‌ها را کاهش داده و بهبود وضعیت کلی کمر را تسریع کنند. پزشک یا متخصص فیزیوتراپی می‌تواند برنامه‌ای مناسب برای انجام این تمرینات ارائه دهد.
- استفاده از آب سرد یا گرم :
استفاده از کیسه‌های یخ یا حوله گرم بر روی محل درد می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند. آب سرد باعث کاهش تورم و التهاب می‌شود، در حالی که آب گرم می‌تواند به شل شدن عضلات و افزایش جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده کمک کند.
- مشاوره با متخصص فیزیوتراپی :
در برخی موارد، مشاوره با یک متخصص فیزیوتراپی و انجام حرکات اصلاحی و درمانی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. فیزیوتراپیست می‌تواند با ارائه تمرینات مناسب و تکنیک‌های دستی، به کاهش درد و بهبود عملکرد کمر کمک کند.
- استفاده از داروهای ضدالتهاب و شل‌کننده عضلات :
در برخی موارد، پزشک ممکن است از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش التهاب و درد استفاده کند. این داروها می‌توانند به طور مؤقت درد و تورم را کاهش دهند. همچنین، استفاده از داروهای شل‌کننده عضلات برای کاهش اسپاسم و تنش عضلانی نیز ممکن است تجویز شود.
- استراحت و مراقبت :
استراحت کافی و پرهیز از فعالیت‌های سنگین و حرکت‌های ناگهانی می‌تواند به بهبود وضعیت دیسک کمر کمک کند. در این مدت، باید به بدن فرصت دهید تا خود را ترمیم کند و از وارد شدن فشار اضافی به دیسک‌ها جلوگیری کنید.
روش‌های تهاجمی برای درمان پارگی دیسک کمر :
اگر روش‌های غیرتهاجمی نتوانند به بهبود وضعیت دیسک کمر کمک کنند و درد و علائم بیمار ادامه داشته باشد، ممکن است نیاز به روش‌های تهاجمی‌تر باشد. این روش‌ها شامل تزریق‌های تخصصی و جراحی‌های مختلف است.
- تزریق استروئید :
تزریق استروئیدها به ناحیه اطراف دیسک می‌تواند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهد. این تزریق‌ها معمولاً به عنوان یک راهکار موقت و برای کنترل علائم استفاده می‌شوند و تأثیر آن‌ها به مدت چند هفته تا چند ماه ادامه دارد.
- جراحی‌های کم‌تهاجمی :
جراحی‌های کم‌تهاجمی مانند میکرودیسککتومی یا لامینکتومی، به منظور برداشتن بخشی از دیسک آسیب‌دیده و کاهش فشار بر عصب‌ها انجام می‌شوند. این جراحی‌ها معمولاً با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته و از طریق برش‌های کوچک انجام می‌شوند و زمان بازیابی کوتاه‌تری دارند.
- جراحی‌های باز :
در موارد شدیدتر و زمانی که دیسک به شدت آسیب دیده باشد، ممکن است نیاز به جراحی باز برای برداشتن دیسک آسیب‌دیده و تثبیت ستون فقرات باشد. این نوع جراحی‌ها پیچیده‌تر هستند و زمان بازیابی طولانی‌تری دارند.
نتیجه گیری
پارگی دیسک کمر یک مشکل جدی است که نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارد. با توجه به شدت و نوع آسیب، پزشک متخصص ممکن است روش‌های غیرتهاجمی یا تهاجمی را برای درمان پیشنهاد دهد. رعایت توصیه‌های پزشک و انجام درمان‌های مناسب می‌تواند به بهبود وضعیت کمر و کاهش درد کمک کند. در هر صورت، مراجعه به پزشک و دریافت مشاوره تخصصی بسیار مهم است تا بهترین روش درمانی برای هر فرد انتخاب شود.