تنگی کانال نخاعی یکی از مشکلات مربوط به ستون فقرات است که در صورت درمان نشدن به‌موقع، ممکن است منجر به عوارض شدید و حتی جراحی شود. اما برای این‌که این عارضه را بیشتر بشناسید، توصیه می‌کنیم این مطلب را تا انتها دنبال کنید. متأسفانه عدم توجه جدی به علائمی نظیر درد در ناحیه کمر، پاها یا ستون فقرات باعث می‌شود تا بسیاری افراد در زمان مناسب به پزشک مراجعه نکنند. با تداوم این وضعیت، دوره طلایی اقدامات درمانی مؤثر از دست می‌رود و پزشک مجبور می‌شود تا درمان‌های دارویی قوی یا جراحی را برای درمان در نظر بگیرد. توصیه‌های پیشگیرانه و درمانی دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب همواره در خصوص این مشکل کارساز بوده‌اند.
آشنایی با تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی از بیماری های جدی ستون فقرات است که با درد کمر ، ضعف و بی حسی در اندام های تحتانی همراه است.
زمانی که مسیر نخاع تنگ می‌شود در برخی موارد علاوه بر ضعف و سستی عضلات پاها، اختلال در کنترل مثانه نیز ممکن است رخ دهد.
ضعف قابل توجه و پیشرونده در پاها در صورت پیشرفت بیماری و عدم درمان مناسب آن دور از انتظار نخواهد بود.
تنگی کانال نخاعی معمولا در افراد بالای ۶۰ سال که تغییرات فرسایشی در دیسک بین مهره‌ای و مفاصل ایجاد شده،
این بیماری به دلایلی همچون افزایش سن و ضخیم شدن لبه ی مهره‌های ستون فقرات و رباط های متصل به آنها و در مواردی بطور مادرزادی رخ می دهد.
در نوع مادرزادی بیماری قطر کانال نخاعی بطور مادرزادی کم تر از حالت طبیعی است.
وارد شدن فشار زیاد روی مفاصل و اضافه وزن نیز از عواملی هستند که ریسک بروز تنگی کانل نخاعی را افزایش می دهند.
این بیماری تا زمانی که فشاری به ریشه های نخاعی وارد نشده علائمی ایجاد نمی کند.
برای تشخیص و درمان تنگی کانال نخاعی مراجعه به جراح مغز و اعصاب خوب ضروری است.
پزشک و جراح مغز و اعصاب پس از معاینه بیمار و بررسی علائم وی از روش های تشخیصی همچون ام آر آی و میلوگرافی برای تشخیص دقیق بیماری و افتراق آن از سایر بیماری ها بهره می برد.
درمان تنگی کانال نخاعی
برای درمان تنگی کانال نخاعی مراجعه به جراح مغز و اعصاب خوب ضروری است.
جراح مغز و اعصاب پس از معاینه کامل بیمار و ارزیابی دقیق پرونده پزشکی وی مناسب ترین و بهترین درمان تنگی کانال نخاع را پیشنهاد می دهد.
بیمار مبتلا به تنگی کانال نخاعی باید از ایستادن و راه رفتن به مدت طولانی بپرهیزد.
انجام فعالیت زیاد و بلند کردن اجسام سنگین نیز می تواند سبب تشدید علائم شود که بیمار باید از آن اجتناب کند.
خوابیدن روی شکم نیز فشار زیادی به ریشه های عصبی در نخاع وارد می کند و بیمار باید از قرار گرفتن در این وضعیت اجتناب کند.
فیزیوتراپی و انجام تمرینات ورزشی که به تقویت عضلات شکم و افزایش ثبات ستون فقرات کمک می کنند نیز نقش موثری در روند بهبودی و تسکین علائم بیماری دارند.
انجام تمرینات ورزشی در آب نیز سبب کاهش فشار وارده بر ستون فقرات و تسکین علائم بیماری می شود.
مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی همچون ناپروکسن ، ایبوپروفن و دیکلوفناک به تسکین موقتی درد و التهاب در ناحیه ستون فقرات کمک زیادی می کند.
عمل جراحی نیز در مواردی که فشار زیادی به اعصاب نخاعی وارد می شود و عوارضی همچون ضعف پیشرونده در پاها و بی اختیاری ادرار و مدفوع رخ داده انجام می گیرد.
تنگی کانال نخاعی چیست؟
نخاع در واقع دسته‌ای از اعصاب است که از مجرایی می‌گذرد که مهره‌ها ساخته‌اند. به این مجرا کانال نخاعی می‌گویند. تنگی کانال نخاعی به باریک شدن این مجرا اطلاق می‌شود. باریک شدن مجرای مذکور می‌تواند باعث فشار بر نخاع یا اعصابی شود که از نخاع به عضلات می‌روند. تنگی کانال نخاعی می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد اما در قسمت پایین کمر و گردن شایع‌تر است. فشرده شدن اعصاب و نخاع می‌تواند منجر به درد شود. معمولاً ستون فقرات فوقانی و تحتانی بیشتر مستعد تنگی هستند؛ زیرا نسبتاً متحرک هستند و در معرض سایش و پارگی بیشتری قرار دارند.
مهم‌ترین علل تنگی کانال نخاعی کدامند؟
نتیجه سال‌ها تجربه دکتر علی آرام در زمینه درمان افراد مبتلا به عوارض تنگی کانال نخاعی حاکی از آن است که عوامل زیر در ایجاد آن مؤثر هستند.
- برخی افراد با عوارض مادرزادی ستون فقرات از جمله تنگی کانال نخاعی متولد می‌شوند.
- بیماری‌ها و ناهنجاری‌های مرتبط با ستون فقرات نظیر پوکی استخوان، فتق دیسک، اسکولیوز، روماتیسم مفصلی، بیماری دژنراتیو دیسک، آرتریت و اسپوندیلیت آنکیلوزان در ابتلا به عارضه تنگی کانال نخاعی مؤثر هستند.
- با افزایش سن، به‌تدریج ستون فقرات و مفاصل فرسوده می‌شوند و در مواقعی بیش از حد رشد می‌کنند که می‌تواند فضای لازم برای عبور اعصاب را تنگ کند.
- سفت و ضخیم شدن رباط‌ها به مرور زمان می‌تواند به کانال نخاعی فشار بیاورد.
- تومورها به‌ندرت می‌توانند در داخل کانال نخاعی ایجاد و باعث تنگی‌اش شوند.
- آسیب‌های وارده به ستون فقرات و شکستگی یا جابجایی استخوان‌های آن بر اثر حوادثی نظیر تصادفات رانندگی می‌توانند باعث تنگی کانال نخاعی شوند.
- تورم بافت مجاور پس از جراحی کمر می‌تواند بر نخاع یا اعصاب فشار وارد کند.
مهم‌ترین علائم تنگی کانال نخاعی از نظر دکتر علی آرام کدامند؟
تجربه نشان می‌دهد که تنگی کانال نخاعی در افراد بالای 60 سال و زنان شایع‌تر است. برخی افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی هیچ علامتی ندارند؛ اما برخی دیگر ممکن است درد، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی و ضعف عضلانی را تجربه کنند. چنین علائمی ممکن است با گذشت زمان شدیدتر شوند. برخی علائم شایع این عارضه به شرح زیر هستند.
- درد یا گرفتگی در یک یا هر دو پا؛ این اتفاق زمانی میافتد که برای مدت طولانی بایستید یا زمانی‌که راه می‌روید. البته هنگامی‌که به جلو خم می‌شوید یا می‌نشینید، علائم بهتر می‌شوند. برخی افراد مبتلا به این مشکل نیز از کمردرد شکایت دارند.
- کاهش حس در پاها
- ضعف دست، پا یا بازو – ضعف و بی‌حسی پاها
- گرفتگی عضلات ساق پا هنگام راه رفتن
- مشکل حفظ تعادل
- گردن درد
- سوزن سوزن شدن دست یا پا یا احساس سرما یا گرما
- مشکلات روده یا مثانه – اختلال در کنترل مثانه در موارد شدید
- فلج شدن و ناتوانی دائمی در صورت عدم درمان و تشدید عارضه
- احساس درد در کمر و اندام های تحتانی بخصوص پاها
- تشدید درد و بی حسی پس از ایستادن یا راه رفتن
- تسکین درد با خم شدن به جلو و راه رفتن در سربالایی
- اختلال در تعادل
مهم‌ترین درمان‌های تنگی کانال نخاعی کدامند؟
تنگی کانال نخاعی در مراحل اولیه بیماری جدی محسوب نمی‌شود اما در صورت پیشرفت یا درمان نشدن به‌موقع می‌تواند منجر به آسیب شدید و دائمی شود. طبق توصیه دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب، برای درمان تنگی کانال نخاعی قبل از این‌که به چیزهایی مثل جراحی فکر کنید بهتر است درمان را با نظر پزشک متخصص با ورزش و داروهای بدون نسخه شروع کنید. در ادامه به رایج‌ترین درمان‌های این عارضه بسته به میزان پیشرفت آن می‌پردازیم.
- حرکات کششی و کاهش وزن: اگر اضافه وزن دارید، ورزش همراه با عادات غذایی خوب می‌تواند کمک کند تا لاغر شوید و از علائم تنگی کانال نخاعی بکاهید. این کار فشار روی ستون فقرات را کاهش می‌دهد. حرکات کششی نیز می‌توانند به کاهش درد و نگه داشتن و حرکت آسان گردن و ستون فقرات کمک کنند. درباره چگونگی این کار باید با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
- فیزیوتراپی: برنامه فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش علائم تنگی کانال نخاعی کمک زیادی بکند و انعطاف‌پذیری، تعادل و تحمل مهره‌ها را افزایش دهد. در فیزیوتراپی معمولاً حرکات خم شدن، کج شدن لگن و اسکات ایستاده را تمرین می‌کنند.
- تقویت عضلات و حفظ تناسب اندام: تمرینات تثبیت‌کننده می‌توانند ماهیچه‌های پشت یا گردنتان را تقویت و مهره‌ها را متعادل‌تر کنند. همچنین، ورزش‌های هوازی که ضربان قلب و تنفس را زیاد می‌کنند، مثل دوچرخه‌سواری یا شنا باعث ترشح اندورفین در بدن می‌شوند که تسکین‌دهنده درد است. البته یوگا و تای چی نیز در این خصوص بسیار مفید هستند.
- درمان‌های دارویی تنگی کانال نخاعی: با تشخیص پزشک می‌توانید از داروهای زیر برای کاهش درد استفاده کنید:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نسخه نظیر آسپرین، ناپروکسن، ایبوپروفن و استامینوفن (تیلنول)
- داروهای ضدافسردگی نظیر آمی تریپتیلین برای کمک به تسکین درد مزمن
- داروهای ضدتشنج که ممکن است برای کمک به تسکین درد ناشی از اعصاب آسیب‌دیده تجویز شوند
- تزریقات: برخی تزریقات اثری مشابه بسیاری داروها دارند. پزشکان عمدتاً از دو نوع تزریق برای رفع تنگی کانال نخاعی استفاده می‌کنند:
- کورتیکواستروئیدها که معمولاً توسط متخصص بیهوشی مستقیماً در ناحیه اطراف نخاع تزریق و باعث کاهش التهاب و درد می‌شوند. به این عمل تزریق اپیدورال می‌گویند.
- تزریق کردن بلوک‌های عصبی که داروهایی بی‌حس‌کننده هستند و در نزدیکی اعصاب آسیب‌دیده تزریق می‌شوند.
چنانچه شدت عارضه به‌گونه‌ای باشد که روش‌های فوق کارساز نشوند، پزشکان برای درمان تنگی کانال نخاعی از روش‌هایی نظیر رفع فشار با برداشتن زیرجلدی بخشی از رباط، طب سوزنی و کایروپراکتیک و سرانجام جراحی کمک می‌گیرند.
نتیجه‌گیری
تنگی کانال نخاعی می‌تواند به دلایل ارادی و غیرارادی متنوعی ایجاد شود. به نظر دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب، مهم‌ترین نکته برای رفع علائم این عارضه، تشخیص به‌موقع و اقدامات پیشگیرانه‌ای نظیر کاهش وزن و انجام دادن منظم حرکات ورزشی هدفمند است. با وجود این، همواره نمی‌توانیم علائم این مشکل را به وضوح تشخیص دهیم. مهم است که هرگونه درمان دارویی یا غیردارویی را با نظر پزشک متخصص انجام دهید. تنگی کانال نخاعی در صورت عدم درمان می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد.
منابع
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/spinal-stenosis/symptoms-causes/syc-20352961#:~:text=Spinal%20stenosis%20happens%20when%20the,spinal%20stenosis%20have%20no%20symptoms.
- https://www.medicinenet.com/is_spinal_stenosis_a_serious_condition/article.htm
- https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/lumbar-spinal-stenosis
- https://www.topdoctors.co.uk/medical-articles/spinal-stenosis-what-is-it-and-what-causes-flare-ups
- https://www.templehealth.org/services/conditions/spinal-stenosis
- https://nyulangone.org/conditions/spinal-stenosis/treatments/nonsurgical-treatment-for-spinal-stenosis
- https://www.webmd.com/back-pain/treatments-for-spinal-stenosis