فلج بلز یا بل چیست؟ علت ، علائم و راه کارهای درمانی آن
فلج بل یا Bell’s palsy یک اختلال موقتی است که می‌تواند باعث ضعف یا فلج ماهیچه‌های صورت شود، که معمولاً بر یک طرف صورت تأثیر می‌گذارد و گاهی اوقات هر دو طرف را درگیر می‌کند. این وضعیت معمولاً به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و می‌تواند در عرض چند ساعت تا چند روز به اوج خود برسد. بسیاری از افراد مبتلا به فلج بل، بدون نیاز به درمان خاصی، طی چند هفته یا ماه بهبود می‌یابند.
علت این بیماری
علت اصلی این بیماری، مشکلات مربوط به عصب فاسیال یا عصب هفتم جمجمه است که مسئول کنترل حرکات ماهیچه‌های صورت است. وقتی این عصب دچار مشکل می‌شود، فرد ممکن است دچار افتادگی یا آویزان شدن صورت شود.
در حالی که دلایل دقیق پشت این بیماری هنوز به طور کامل شناخته شده نیست، افرادی که به فلج بل مبتلا می‌شوند ممکن است ناگهان تغییراتی در حس چشایی، حساسیت به صداها و افزایش تولید اشک تجربه کنند. در این مقاله، ما به بررسی علل، نشانه‌ها و روش‌های درمانی مرتبط با فلج بل می‌پردازیم.
فلج بل چگونه بیماری است؟
فلج بل معمولاً با افتادگی یا سفتی ناگهانی در یک طرف صورت مشخص می‌شود، که ممکن است به نظر برسد گویی فرد لبخند نامتقارنی بر لب دارد یا نمی‌تواند یکی از پلک‌های خود را ببندد.
علاوه بر تغییرات ظاهری، ممکن است فرد با تولید بیش از حد بزاق و اشک و تغییر در حس چشایی مواجه شود. اغلب اوقات، اولین واکنش افرادی که دچار فلج بل می‌شوند، نگرانی از ابتلا به سکته مغزی است؛ با این حال، فلج بل تنها بر عصب‌های کنترل‌کننده حرکات صورت تأثیر می‌گذارد و نه دیگر بخش‌های بدن.
نشانه‌های فلج بل
نشانه‌های فلج بل معمولاً طی 48 تا 72 ساعت به اوج خود می‌رسند و پس از آن بدون تغییر باقی می‌مانند. برخی از رایج‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- ضعف یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت
- عدم توانایی در بستن چشم و لب‌ها در سمت آسیب‌دیده
- خشکی و سوزش چشم به دلیل کاهش پلک زدن
- افزایش تولید اشک
- افتادگی صورت و گوشه دهان
- آبریزش از دهان
- تغییر در حالت چهره
- افتادگی یکی از ابروها
- تغییر در حس چشایی، مخصوصاً در دو سوم جلوی زبان
- حساسیت بیش از حد به صدا (هیپراکوزیس)
- درد در نواحی صورت
- نامتقارن بودن صورت
علل احتمالی فلج بل
دلیل دقیق بروز فلج بل هنوز به طور کامل شناخته شده نیست، اما پزشکان معتقدند که التهاب و فشار بر عصب هفتم جمجمه می‌تواند منجر به این وضعیت شود.
عصب هفتم که در هر دو طرف صورت قرار دارد، وظایف زیر را بر عهده دارد:
- کمک به ایجاد حالات مختلف صورت مانند لبخند زدن و اخم کردن
- دخالت در حرکات فک
- کنترل برخی از عضلات مرتبط با گوش میانی
التهاب می‌تواند باعث فشار بر این عصب شود، به ویژه هنگامی که از کانال صورتی که در نزدیکی شقیقه قرار دارد عبور می‌کند. این فشار می‌تواند بر انتقال سیگنال‌های عصبی از مغز به صورت تأثیر بگذارد و در نهایت منجر به ضعف عضلانی و فلج بل شود.
عوامل خطرساز که ممکن است به فلج عصب هفتم منجر شوند شامل :
- ضربه به سر
- بیماری‌های عفونی مانند سل
- سندرم رمزی هانت
- ویروس هرپس سیمپلکس (تبخال)
- ویروس هرپس زوستر (آبله مرغان و زونا)
- بیماری HIV
- واسکولیت
- سارکوئیدوز
- بیماری لایم
- سرخک
- وجود تومور
- کمبود خواب
- استرس شدید
در صورت مشاهده هر یک از این علائم یا در صورت مواجهه با عوامل خطر، مشاوره با یک متخصص مغز و اعصاب می‌تواند به تشخیص و درمان به موقع کمک کند.
عوامل افزایش دهنده خطر فلج بل
وجود برخی شرایط می‌تواند احتمال ابتلا به فلج بل را افزایش دهد:
- بالا بودن فشار خون
- داشتن دیابت
- اضافه وزن
- دوران بارداری
- پره‌اکلامپسی در دوران بارداری
- سن بیش از 40 سال
شناسایی فلج بلز
برای تشخیص فلج بلز، پزشک ابتدا با بررسی فیزیکی وضعیت ضعف عضلانی صورت را ارزیابی می‌کند. سپس با پرسیدن سوالاتی درباره علائم و زمان شروع بیماری، به تشخیص نزدیک می‌شود.
هرچند آزمایش خاصی برای تأیید فلج بلز وجود ندارد، اما برخی آزمایش‌ها می‌توانند در تشخیص فلج عصب هفتم مفید باشند.
درمان های موجود برای فلج بلز
اگرچه بسیاری از موارد فلج بلز بدون درمان بهبود می‌یابند، بازگشت کامل عملکرد عضلات صورت ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول انجامد. در ادامه با برخی از روش‌های درمانی و توانبخشی عضلات صورت آشنا خواهید شد.
داروهای مورد استفاده برای فلج بلز
- داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون برای کاهش التهاب
- داروهای ضد ویروسی یا ضد باکتریایی مانند والترکس و زویراکس
- مسکن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
- قطره‌های چشمی برای مقابله با خشکی چشم
- پمادهای چشمی برای جلوگیری از خشک شدن بیش از حد چشم
فیزیوتراپی در فلج بلز
تحریک و فشار بر عصب هفتم می‌تواند به کاهش اندازه و کوتاهی عصب منجر شود. اگر به موقع درمان نشود، این وضعیت ممکن است دائمی شود.
یک فیزیوتراپیست می‌تواند روش‌های ماساژ صورت و تمرینات ویژه‌ای را برای جلوگیری از عوارض جدی این بیماری به شما آموزش دهد.
تمرینات فیزیوتراپی برای فلج بلز می‌تواند شامل موارد زیر باشد :
- شروع تمرینات با آگاهی کامل از حرکات.
- کشیدن آرام بخش آسیب‌دیده صورت به سمت بالا و گونه با استفاده از انگشتان (ماساژ finger kneading).
- افزایش تدریجی سرعت ماساژ.
- بالا بردن ابروی طرف آسیب‌دیده با کمک انگشتان.
- بستن چشم آسیب‌دیده با کمک انگشتان.
- ماساژ آرام کناره دهان با دست (ماساژ strocking).
انجام این تمرینات 4 یا 5 بار در روز، هر بار به مدت 3 دقیقه.
این تمرینات باید با دقت و تحت نظر متخصص انجام شوند تا از بهبودی کامل و جلوگیری از عوارض جانبی اطمینان حاصل شود.
راهکارهای مراقبتی در منزل برای فلج بلز
– استفاده از چسب مخصوص چشم می‌تواند در حفظ پلک بسته موثر باشد.
– قرار دادن کمپرس گرم و مرطوب بر روی صورت می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
– ماساژ دادن صورت می‌تواند به شل شدن و بهبود عملکرد عضلات صورت کمک کند.
– استفاده از نی برای نوشیدن مایعات می‌تواند در کنترل جریان بزاق مفید باشد.
– خوردن آهسته و جویدن کامل غذا به قورت دادن راحت‌تر کمک می‌کند.
– انجام مداوم و جدی تمرینات فیزیوتراپی برای تحریک عضلات صورت ضروری است.
استفاده از بوتاکس در درمان فلج بلز
در مواردی خاص، استفاده از سم بوتولینوم یا بوتاکس می‌تواند به بازگرداندن تقارن صورت کمک کند. این کار باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود تا از بروز هرگونه عوارض جانبی جلوگیری شود.
طب سوزنی و فلج بلز
استفاده از طب سوزنی در درمان فلج بلز هنوز مورد بحث است. با این حال، برخی بیماران پس از درمان با طب سوزنی گزارش بهبودی داده‌اند. این روش می‌تواند به تسکین درد و تقویت عضلات آسیب‌دیده کمک کند.
عوارض احتمالی فلج بلز
اگرچه بیشتر موارد فلج بلز با بهبودی کامل همراه هستند، در صورت وارد شدن آسیب شدید به عصب هفتم، ممکن است عوارضی مانند خشکی قرنیه، عفونت چشم، آسیب دائمی به عصب صورت و انقباضات غیرارادی ماهیچه‌های صورت رخ دهد.
خلاصه ای از فلج بلز
فلج بلز یک اختلال ناراحت‌کننده است که می‌تواند یک یا هر دو طرف صورت را درگیر کند. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است برای مدتی با تغییراتی در حس چشایی، تولید بزاق و اشک دست و پنجه نرم کنند که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد.