متخصصان روش‌های درمانی مختلفی را برای برداشتن یا از بین بردن تومور قاعده جمجمه به کار می‌گیرند. بسته به میزان درگیری تومور و ناحیه مربوطه در قاعده جمجمه، ممکن است جراحی یا پرتودرمانی لازم باشد. بنابراین، تشخیص دادن دقیق میزان پیشرفت تومور و وضعیت این بیماری بسیار مهم است. به نظر دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب، این عارضه در مراحل ابتدایی با اقدامات درمانی آسان‌تری قابل رفع است و دوره بهبودی نسبتاً کمی لازم دارد. اما چنانچه کار به جراحی تومور قاعده جمجمه بکشد، به‌علت ماهیت این کار، پزشکان معمولاً اقدامات تکمیلی مختلفی را برای بهبودی کامل بیمار تجویز می‌کنند. در ادامه این مطلب می‌خواهیم از چند و چون تومور قاعده جمجمه و درمانش بگوییم. لذا با ما همراه باشید تا در ادامه به موضوعات زیر بپردازیم:
- تومور قاعده جمجمه و مهم‌ترین روش‌های درمان آن
- نظر دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب درباره اقدامات تشخیصی این بیماری
- جزئیات مربوط به جراحی تومور قاعده جمجمه
- مراقبت‌های مربوط به این عارضه
تومور قاعده جمجمه چیست؟
تومور قاعده جمجمه توده‌ای است که به دلایل مختلف در قسمت تحتانی جمجمه تشکیل می‌شود. پزشکان برای برداشتن یا از بین بردن تومور به اطلاعات کاملی درباره آن اعم از خوش‌خیم یا بدخیم بودن، اندازه، محل دقیق و سن و شرایط جسمی و روحی بیمار نیاز دارند. روش‌ها و برنامه‌های درمانی این عارضه برای کودکان و بزرگسالان متفاوت است. به نظر دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب، بسیاری از تومورهای قاعده جمجمه را می‌توان با روش‌های کم‌تهاجمی برداشت. در این روش‌ها نیازی به برش جمجمه نیست؛ اما گاهی ممکن است به‌علت موقعیت یا اندازه تومور، لازم باشد تومور قاعده جمجمه با جراحی باز درمان شود.
روش‌های درمانی تومور قاعده جمجمه از نظر دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب کدامند؟
عمده‌ترین روش‌های درمانی تومورهای مغزی، جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی هستند. البته پژوهشگران در تلاشند تا واکسنی تولید کنند که بتواند سرطان عودکننده سیستم عصبی مرکزی را متوقف کند تا منجر به تومور قاعده جمجمه نشود.
پزشکان بسته به وضعیت بیمار، ممکن است از چندین روش درمانی استفاده کنند. قبل از شروع درمان، معمولاً به بیماران داروهای استروئیدی تجویز می‌کنند تا تورم یا ادم را تسکین دهند. در صورت وجود هیدروسفالی نیز ممکن است تخلیه کردن مایع مغزی نخاعی لازم باشد. در ادامه به جزئیات مهم‌ترین روش‌های درمانی این عارضه می‌پردازیم.
جراحی تومور قاعده جمجمه
جراحی عمده‌ترین درمان اکثر تومورهای مغزی است. جراح مغز و اعصاب برای برداشتن تومور قاعده جمجمه، معمولاً سوراخی در آن ایجاد می‌کند؛ به این عمل کرانیوتومی می‌گویند. جراح در صورت امکان، تلاش می‌کند تا کل تومور را خارج کند اما اگر نتواند آن را به‌طور کامل و بدون آسیب رساندن به بافت حیاتی مغز خارج کند، ممکن است بخشی از آن را بیرون آورد. برداشتن جزئی تومور با کاهش فشار روی مغز به تسکین علائم کمک می‌کند و میزان تومور را که باید با پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی درمان شود، کاهش می‌دهد.
بیوپسی برای تشخیص روش درمان تومور قاعده جمجمه
برخی تومورها را نمی‌توان برداشت. در چنین مواردی، ممکن است پزشک صرفاً بیوپسی انجام دهد؛ یعنی قطعه کوچکی از تومور را بردارد تا آسیب‌شناس بتواند آن را در زیر میکروسکوپ بررسی و نوع سلول‌هایش را برای مشخص کردن نوع درمان تعیین کند. سایر تکنیک‌های پیشرفته مرتبط با جراحی تومور قاعده جمجمه به شرح زیر هستند.
- نقشه‌برداری از مغز برای یافتن مسیرهای عملکردی نزدیک تومور
- آندوسکوپی برای انجام بیوپسی و باز کردن مسیرهای مایع نخاعی
- برداشتن تومور استریوتاکسی به کمک کامپیوتر
- MRI حین عمل برای کمک به برداشتن حداکثری تومور
پرتو درمانی
پرتودرمانی یا رادیوتراپی به معنی استفاده کردن از پرتوهای پرقدرت برای آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی و جلوگیری از رشد آن‌ها است. پرتودرمانی معمولاً در مواقعی استفاده می‌شود که امکان جراحی وجود ندارد. این روش غالباً برای دو منظور کاربرد دارد:
- از بین بردن بافت تومور قاعده جمجمه که با جراحی قابل برداشت نیست.
- از بین بردن سلول‌های سرطانی که ممکن است بعد از جراحی تومور قاعده جمجمه باقی بمانند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی استفاده کردن از داروها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب بر این باور است که ممکن است فقط یک دارو یا ترکیبی از آن‌ها را برای این منظور تجویز کنند. معمولاً داروها به‌صورت خوراکی یا تزریقی در رگ خونی یا عضله هستند. شیمی درمانی داخل نخاعی نیز عبارت است از تزریق دارو به مایع مغزی نخاعی. شیمی درمانی معمولاً به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود. پس از یک دوره درمان، یک دوره نقاهت، سپس یک دوره درمانی دیگر و به همین ترتیب دنبال می‌شود.
برخی مراقبت‌های پس از جراحی تومور قاعده جمجمه به توصیه دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب
- کرانیوتومی برای تومور قاعده جمجمه با بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد. پزشکان پس از به هوش آمدن بیمار، ارزیابی عصبی بر روی وی انجام می‌دهند تا مطمئن شوند که اعصاب مهم در طی جراحی آسیبی ندیده‌اند.
- مدت اقامت در بیمارستان پس از جراحی تومور قاعده جمجمه می‌تواند از چند روز تا یک هفته متغیر باشد. احتمالاً تا چند هفته پس از جراحی، احساس خستگی شدید خواهید کرد. همچنین، ممکن است سردرد یا مشکلات تمرکز داشته باشید. اما معمولاً 4 تا 8 هفته پس از جراحی، بهبودی حاصل می‌شود.
- پس از ترخیص از بیمارستان، ممکن است لازم باشد برای مدت کوتاهی به یک مرکز توانبخشی بروید.
- در هنگام احساس خستگی استراحت کنید. خواب کافی به بهبودی‌تان کمک می‌کند. سعی کنید هنگام استراحت کردن یا خوابیدن، سرتان بالاتر از سطح بدن قرار گیرد.
- می توانید 2 تا 3 روز پس از جراحی موهایتان را بشویید. اما به مدت 2 تا 3 هفته سرتان را در آب غوطه‌ور نکنید و موهایتان را تا 4 هفته پس از جراحی رنگ نکنید.
- سعی کنید هر روز پیاده‌روی کنید و به‌تدریج بر زمان آن بیفزایید. این کار جریان خون را افزایش می‌دهد و به پیشگیری از ذات‌الریه و یبوست کمک می‌کند.
- رژیم غذایی و دارویی‌تان را دقیقاً طبق دستور پزشک رعایت کنید.
نتیجه‌گیری
جراحی تومور قاعده جمجمه زمانی انجام می‌شود که خارج کردن یا از بین بردن تومور با سایر روش‌ها قابل انجام نباشد. برخی تومورهای قاعده جمجمه بسیار نزدیک به بخش‌های حساس مغز رشد می‌کنند. به توصیه دکتر علی آرام، متخصص جراحی مغز و اعصاب، در این عارضه نوع و دقت روش تشخیصی بسیار مهم است. این تکنیک‌ها دانش پزشک متخصص را درباره موقعیت دقیق و اندازه تومور قاعده جمجمه تکمیل و به تصمیم‌گیری وی جهت انتخاب کردن روش درمانی صحیح کمک می‌کنند. رعایت کردن دقیق توصیه‌های مراقبتی کمک شایانی به تسریع بهبودی پس از جراحی می‌کند.
منابع
- https://kidshealth.org/en/parents/skull-base-surgery.html#:~:text=What%20Is%20Skull%20Base%20Surgery,delicate%20surgery%20through%20the%20nose.
- https://nyulangone.org/conditions/skull-base-tumors/treatments/surgery-for-skull-base-tumors
- https://myhealth.alberta.ca/Health/aftercareinformation/pages/conditions.aspx?hwid=zy1337
- https://www.ucsfhealth.org/conditions/brain-tumor/treatment