کیست مغزی کلوئیدی چیست ؟

کیست مغزی کلوئیدی چیست ؟ در حوزه جراحی مغز و اعصاب، کیست مغزی کلوئیدی به کیسه‌ای خوش‌خیم و پر از مایع گفته می‌شود که در بطن سوم مغز تشکیل می‌شود. بطن سوم یکی از فضاهای خالی درون مغز است که نقش مهمی در جریان مایع مغزی نخاعی دارد. ویژگی اصلی کیست‌های کلوئیدی این است که برخلاف تومورهای سرطانی، تهاجمی و متاستاتیک نیستند، یعنی به بافت‌های اطراف حمله نمی‌کنند و به سایر نقاط بدن گسترش نمی‌یابند.

مایعی که داخل این کیست‌ها وجود دارد، ترکیبی پروتئینی خاص است که در آزمایشات بیوشیمیایی قابل تشخیص است. از نظر علوم اعصاب و نوروآناتومی، کیست‌های کلوئیدی به عنوان تومورهای مغزی کامل محسوب نمی‌شوند، اما از دیدگاه جراحی مغز و اعصاب، در طبقه‌بندی تومورهای مغزی قرار می‌گیرند. این نکته‌ای است که بسیاری از افراد ممکن است ندانند و باعث سردرگمی شود.

کیست مغزی کلوئیدی

کیست مغزی کلوئیدی به نوعی کیسه پر از مایع گفته می‌شود که عمدتاً در بطن سوم مغز شکل می‌گیرد. این کیست‌ها از بافت اپیتلیال، یعنی بافت پوششی منشاء می‌گیرند. کیست‌های کلوئیدی مغزی معمولاً خوش‌خیم هستند و برخلاف تومورهای سرطانی، تهاجمی و گسترش‌یابنده نیستند.

بیشتر کیست‌های کلوئیدی مغزی بدون هیچ‌گونه علائم و نشانه‌ای هستند و بیماران ممکن است حتی از وجود آن‌ها بی‌خبر باشند. اما در موارد نادر، این کیست‌ها می‌توانند منجر به وضعیت هیدروسفالی شدید شوند. هیدروسفالی وضعیتی است که در آن مایع مغزی نخاعی درون جمجمه و نخاع به مقدار بیش از حد تجمع می‌یابد. این تجمع ممکن است به دلیل افزایش تولید مایع یا انسداد مسیر تخلیه آن رخ دهد که منجر به افزایش فشار درون جمجمه می‌شود.

از نظر آناتومی اعصاب، کیست‌های مغزی، به‌خصوص کیست‌های کلوئیدی، به عنوان تومورهای واقعی محسوب نمی‌شوند. اما در دسته‌بندی جراحی مغز و اعصاب، این کیست‌ها در دسته تومورهای اولیه مغزی قرار می‌گیرند. طبق گزارش‌های اپیدمیولوژی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، کیست‌های کلوئیدی مغزی حدود دو درصد از تومورهای اولیه مغزی را تشکیل می‌دهند. این کیست‌ها معمولاً در سنین میانسالی، بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی، تشخیص داده می‌شوند.

علت به وجود آمدن کیست کلوئیدی

طبق تحقیقات جراحی مغز و اعصاب، هنوز علت مشخصی برای به وجود آمدن کیست مغزی کلوئیدی یافت نشده است. اما به زعم متخصصان نوروآناتومی، به نظر می‌رسد منشأ کیست‌های مغزی به دوران رشد جنینی در داخل رحم مادر باز می‌گردد.

بررسی‌های بافت‌شناسی نشان می‌دهند که جنس دیواره غشایی کیست‌های کلوئیدی مغزی باقی‌مانده‌ای از بافت‌های طبیعی بدن در دوران جنینی است. بر اساس بررسی‌های همه‌گیری‌شناسی، هیچ‌کدام از علل معروف و شناخته‌شده ژنتیکی، مادرزادی، محیطی، یا وراثتی در بروز کیست‌های کلوئیدی در مغز نقشی نداشته‌اند.

تحقیقات نشان داده‌اند که مواجهه مادران باردار با پرتوهای زیان‌بار (اشعه ایکس، رادیوتراپی، انفجارهای اتمی و غیره)، استفاده از تلفن‌های همراه، یا بیماری‌ها و مشکلات دوران بارداری مادر، هیچ نقش خاص و معناداری در به وجود آمدن کیست‌های مغزی کلوئیدی نداشته‌اند.

یکی از موارد اپیدمیولوژی شایان ذکر این است که کیست‌های مغزی کلوئیدی درون بطن سوم مغزی در کودکان زیر ۱۰ سال بسیار نادر هستند. به همین دلیل، محققان بر این باورند که رشد این کیست‌ها معمولاً در دوران بزرگسالی آغاز می‌شود.

کیست مغزی کلوئیدی درون بطن سوم

کیست مغزی کلوئیدی عمدتاً در بطن سوم مغز شکل می‌گیرد و به همین دلیل به آن کیست کلوئید بطن سوم نیز گفته می‌شود. این کیست‌ها به‌طور معمول به صورت کیسه‌های پر از مایع در فضای بطنی مغز تشکیل می‌شوند، فضایی که خود نیز مملو از مایع مغزی نخاعی (CSF) است.

کیست‌های کلوئیدی در بطن سوم مغز معمولاً در محل تقاطع این بطن با بطن‌های جانبی (لترال) شکل می‌گیرند. این محل تشکیل ممکن است باعث مسدود شدن مسیر طبیعی جریان مایع مغزی نخاعی (CSF) در مغز شود، که می‌تواند منجر به وضعیت اورژانسی هیدروسفالی گردد. هیدروسفالی وضعیتی بالقوه تهدیدکننده زندگی است که در آن حجم مایع مغزی نخاعی درون جمجمه به حدی افزایش می‌یابد که بیش از حد نرمال و قابل تحمل برای فرد می‌شود.

کیست کلوئیدی در بطن سوم مغز دارای یک لایه غشای نازک در اطراف خود و یک مرکز پر از مایع است. این ساختار خاص می‌تواند به‌طور بالقوه باعث مسدود شدن جریان مایع مغزی نخاعی شود و در نتیجه به افزایش فشار درون جمجمه منجر گردد.

میزان خطرناک بودن کیست‌های مغزی کلوئیدی

کیست‌های کلوئیدی مغزی در بیشتر موارد خطرناک نیستند. این کیست‌ها معمولاً جزو تومورهای اولیه خوش‌خیم به حساب می‌آیند و بیشتر آن‌ها بدون علامت بوده و تا پایان عمر بیمار به شکلی مسالمت‌آمیز در بدن باقی می‌مانند.

تنها در صورتی که کیست‌های کلوئیدی مغز در بطن سوم رشد کنند و به اندازه‌ای برسند که بتوانند کانال‌های ارتباطی بطن سوم را مسدود کنند، این احتمال وجود دارد که منجر به مسدود شدن مسیر طبیعی جریان مایع مغزی نخاعی (CSF) شوند. این انسداد می‌تواند به افزایش فشار داخل جمجمه منجر شود که وضعیتی اورژانسی به نام هیدروسفالی را ایجاد می‌کند. در این حالت، حجم مایع مغزی نخاعی درون جمجمه بیش از حد نرمال می‌شود که می‌تواند زندگی بیمار را تهدید کند.

بزرگ شدن کیست‌های کلوئیدی می‌تواند منجر به افزایش فشار درون جمجمه، افزایش حجم مایع مغزی نخاعی (CSF) و در نتیجه بروز هیدروسفالی شود. علائم هیدروسفالی شامل سردردهای شدید، مشکلات بینایی، اختلالات حافظه (فراموشی‌های مختلف) و حتی از دست دادن هوشیاری و کما می‌شود. علاوه بر این، رشد کیست کلوئیدی در بطن سوم می‌تواند به ساختارهای عصبی پیرامون فشار وارد کند و عملکردهای مغزی مانند حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت یا پردازش بینایی را تحت تاثیر قرار دهد یا حتی مختل کند.

درمان و جراحی کیست مغزی کلوئیدی

در صورتی که کیست کلوئیدی مغزی بزرگ شده و علائمی ایجاد کند ، ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد. روش‌ های جراحی پیشرفته‌ ای مانند نوروآندوسکوپی و جراحی ‌های میکروسکوپی مغزی برای درمان این کیست‌ ها مورد استفاده قرار می ‌گیرند. این تکنیک‌ ها به جراحان اجازه می ‌دهند تا با دقت بالا و کمترین تهاجم ، کیست را تخلیه یا بردارند.

عمل جراحی نورو اندوپورت ( Neuroendoport )

عمل جراحی نورو اندوپورت (Neuroendoport) یک روش کم‌تهاجمی برای برداشتن تومورهای داخل بطن مغز یا تومورهای عمقی داخل مواد مغز است. این روش با استفاده از یک لوله باریک به جراح امکان می‌دهد تا با ایجاد برشی کوچک در پوست سر، به محل تومور دسترسی پیدا کند، برخلاف جراحی معمول مغز که نیاز به برش‌های بزرگتری دارد.

در این روش، جراح با استفاده از یک لوله باریک که به دستگاه‌های دیداری و ابزارهای جراحی مجهز است، به محل تومور دسترسی پیدا می‌کند. این لوله باریک به نام اندوپورت شناخته می‌شود و از طریق برشی کوچک وارد مغز می‌شود. این روش نه تنها باعث کاهش زمان بهبودی و عوارض پس از جراحی می‌شود، بلکه دقت بالایی را نیز در انجام عمل جراحی فراهم می‌کند.

عوارض بعد از عمل کیست مغزی

باید توجه داشت که تمامی جراحی‌های مغز و اعصاب جزو سنگین‌ترین جراحی‌ها محسوب می‌شوند و مراقبت‌های بعد از عمل به دلیل حساسیت بالای مغز بسیار حائز اهمیت هستند. یکی از مشکلات شایع در تمامی جراحی‌ها، عفونت محل بریدگی و بخیه‌ها است. این مشکل به خصوص در صورت نصب شانت ممکن است بیشتر رخ دهد، زیرا ممکن است در برخی موارد لازم باشد شلنگ تخلیه موقتاً روی سطح بدن باقی بماند.

به علت حساسیت بالای مغز، ممکن است آب و مواد شوینده حین استحمام به محل بریدگی و زخم وارد شوند. مواردی همچون تب، ترشحات در محل زخم و بخیه، خونریزی در محل زخم، و خروج مایع شفاف از محل بریدگی جراحی نیز گهگاه ممکن است پیش آیند. این عوارض با رعایت مراقبت‌های پزشکی و دریافت راهنمایی از کادر درمان به سرعت برطرف خواهند شد.

در عین حال، حساسیت به مواد بیهوشی و خستگی و ضعف بعد از عمل به عنوان واکنش‌های رایج هستند. این واکنش‌ها معمولاً موقتی بوده و با استراحت و مراقبت‌های مناسب بهبود می‌یابند.

نتیجه ‌گیری

کیست‌های کلوئیدی مغزی بیشتر مواقع خوش‌خیم و بدون علامت هستند و نیاز به مداخله ندارند. اما در صورتی که رشد کرده و باعث انسداد مسیر جریان مایع مغزی نخاعی شوند، می‌توانند به شرایط اورژانسی مانند هیدروسفالی منجر شوند که نیاز به توجه فوری پزشکی دارد. در صورت بروز علائمی مانند سردردهای شدید، مشکلات بینایی یا اختلالات حافظه، مراجعه به جراح مغز و اعصاب ضروری است. اگر سوال یا نیاز به مشاوره بیشتر دارید، خوشحال می‌شویم که نظرات و سوالات شما را در بخش نظرات دریافت کنیم.